wymagania-edukacyjne-na-poszczegolne-oceny
Plan wynikowy do wiedzy o społeczeństwie dla klasy 8 szkoły podstawowej
Temat | Wymagania na poszczególne oceny | ||||
Dopuszczająca [2] | Dostateczna [3] | Dobra [4] | Bardzo dobra [5] | Celująca [6] | |
Uczeń potrafi: | |||||
1.Człowiek w społeczeństwie | – wymienić podstawowe potrzeby człowieka;
– wymienić osoby [podmioty, instytucje], które mają wpływ na rozwój młodego człowieka; – podać przykłady ról społecznych; – podać przykłady norm społecznych. |
– wymienić podstawowe kategorie potrzeb człowieka;
– podać przykłady oddziaływania rodziny, szkoły i rówieśników na postawy i zachowania jednostki; – wymienić podstawowe społeczne oczekiwania wynikające z pełnienia roli dziecka i ucznia; – podać przykłady norm społecznych obowiązujących w wybranych społecznościach, np. w rodzinie, szkole.
|
– dopasować wskazane potrzeby do właściwych kategorii;
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy potrzebami naturalnymi a społecznymi człowieka; – wyjaśnić znaczenie słowa socjalizacja; – wyjaśnić, jaką rolę w procesie socjalizacji odgrywa rodzina; – porównać społeczne oczekiwania dotyczące pełnienia roli dziecka i rodzica oraz ucznia i nauczyciela; – podać przykłady konfliktu ról społecznych; – wymienić podstawowe kategorie norm społecznych.
|
– dostrzec i przedstawić zależności pomiędzy procesem zaspokajania potrzeb a rozwojem człowieka;
– przedstawić czynniki mające wpływ na samoocenę człowieka; – rozpoznać i dopasować wskazane normy społeczne do właściwych kategorii; – przedstawić pozytywne i negatywne wzorce zachowań funkcjonujące w swoim środowisku rówieśniczym; – dokonać autorefleksji, wskazać swoje mocne i słabe strony; – na wybranych przykładach [tekst, ilustracja] dostrzec konflikt ról społecznych; – wskazać przyczyny i skutki nieprzestrzegania przez jednostkę norm społecznych.
|
– przewidzieć konsekwencje braku zaspokojenia poszczególnych potrzeb człowieka;
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy normami formalnymi a nieformalnymi; – na wybranych przykładach dokonać analizy sytuacji, w której dochodzi do konfliktu ról społecznych [wskazać przyczyny, konsekwencje, sposoby rozwiązania problemu]; – przedstawić problem przestrzegania norm społecznych w swoim środowisku [ocena zjawiska, dostrzeganie problemów i zagrożeń, wskazywanie przyczyn i konsekwencji]. |
1. Grupy społeczne | – podać przykłady grup społecznych;
– podać przykłady konfliktów społecznych; – wymienić podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie rówieśniczej i w szkole.
|
– wymienić podstawowe cechy grup społecznych;
– określić, jakim rodzajem grupy jest grupa koleżeńska; – wymienić grupy społeczne, do których należy; – wymienić typowe konflikty występujące w szkole i grupie rówieśniczej; – podać przykłady postaw/zachowań jednostek wobec konfliktu; – wymienić podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych.
|
– rozpoznać poszczególne rodzaje grup społecznych;
– wskazać cechy grupy nastawionej na realizację zadania, typowego dla społeczności uczniowskiej; – podać przykłady korzyści i zagrożeń wynikających z bycia w grupie; – podać przykłady zasad efektywnej współpracy; – wskazać dobre i złe strony poszczególnych postaw wobec konfliktu; – rozpoznać typowe sposoby rozwiązywania konfliktów; – wymienić warunki prowadzenia skutecznych negocjacji.
|
– dopasować właściwe cechy do podanych grup społecznych;
– rozpoznać sytuacje, w których łamane są zasady efektywnej współpracy w grupie; – porównać konsekwencje przyjęcia określonych postaw wobec sytuacji konfliktowej dla jednostki i społeczeństwa; – porównać różne sposoby rozwiązywania konfliktów, wskazać ich dobre i złe strony; – uzasadnić wybór metody rozwiązywania konfliktu społecznego.
|
– porównać cechy grup nastawionych na realizację różnych typów zadań;
– dokonać analizy konkretnej sytuacji konfliktowej [wskazać strony konfliktu, przejawy, przyczyny i konsekwencje społeczne konfliktu; zaproponować sposoby rozwiązania konfliktu, uzasadnić wybór sposobu rozwiązania konfliktu]. |
2.Komunikacja i autoprezentacja | – wymienić podstawowe zasady skutecznej komunikacji;
– odróżnić nadawcę od odbiorcy komunikatu; – podać przykłady sytuacji, w których młody człowiek powinien zachować się asertywnie [zachować dystans, sprzeciwić się].
|
– wymienić podstawowe rodzaje komunikacji;
– podać przykłady komunikatów niewerbalnych; – wymienić czynniki utrudniające wystąpienia publiczne; – wymienić podstawowe cechy postawy asertywnej.
|
– wyjaśnić, czym różni się przekaz werbalny od niewerbalnego;
– wyjaśnić, jaką rolę pełni komunikacja niewerbalna; – określić nadawcę i odbiorcę przedstawionego komunikatu; – wymienić zasady, których należy przestrzegać w wystąpieniach publicznych; – zastosować w praktyce zasady skutecznej komunikacji, np. w wystąpieniu na forum klasy; – rozpoznać postawy asertywne oraz postawy uległości, agresji i manipulacji.
|
– odczytać znaczenie i rolę komunikatów niewerbalnych w zaprezentowanych wystąpieniach publicznych;
– zastosować wybrane komunikaty niewerbalne w wystąpieniu publicznym; – – wyjaśnić, czym się różni debata od dyskusji; – dostrzec i opisać przykłady łamania zasad dobrej komunikacji; – wyjaśnić, czym się różni postawa asertywna od postaw: uległości, agresji i manipulacji. – stosować w praktyce warunki asertywności. |
– dokonać krytycznej analizy przekazu informacyjnego, np. reklamy [wykorzystane środki perswazyjne, przejawy i sposoby manipulacji, wykorzystane komunikaty niewerbalne];
– dokonać krytycznej analizy postaw uznawanych za asertywne pod kątem przestrzegania zasad asertywności; – zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] akcję społeczną propagującą postawy asertywne i zasady asertywności.
|
2. Życie rodzinne | – podać przykłady więzi łączących członków rodziny;
– wymienić podstawowe oczekiwania społeczne wobec poszczególnych członków rodziny [dzieci, rodziców]. |
– wymienić cechy rodziny jako grupy społecznej;
– wymienić potrzeby młodych ludzi, które zaspokaja rodzina; – wymienić rodzaje współczesnych rodzin; – wymienić podstawowe prawa i obowiązki dziecka w rodzinie; – wymienić podstawowe wartości kształtujące życie rodzinne; – wymienić podstawowe problemy zagrażające prawidłowemu funkcjonowaniu współczesnych polskich rodzin. |
– wyjaśnić, w jaki sposób rodzina przyczynia się do zaspokajania potrzeb człowieka;
– podać nazwy poszczególnych funkcji rodziny; – porównać cechy różnych typów rodzin / rozpoznać poszczególne typy rodziny; – wymienić czynniki sprzyjające zacieśnianiu więzi rodzinnych; – wymienić instytucje wspierające rodziny w realizacji swoich funkcji oraz formy pomocy rodzinie.
|
– wskazywać przykłady [rozpoznać sytuacje] realizacji przez rodzinę poszczególnych funkcji;
– rozpoznawać sytuacje nieprawidłowego realizowania przez rodzinę swoich funkcji; – wyjaśnić, jak na poszczególnych etapach życia jednostki, zmienia się rola rodziny w procesie socjalizacji; – wskazać zależności pomiędzy systemem wartości a zasadami funkcjonowania rodziny. |
– zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] działanie [projekt społeczny] propagujący na terenie szkoły lub społeczności lokalnej wybrane wartości kształtujące życie rodzinne;
– zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] działanie propagujące wiedzę na temat instytucji wspierających rodzinę i form pomocy rodzinie. |
3. Edukacja i praca | – wymienić podstawowe zadania szkoły,
– wymienić poszczególne typy szkół tworzących strukturę szkolną w Polsce, – wymienić podstawowe prawa i obowiązki uczniów, – wymienić osoby, u których może szukać pomocy, w przypadku naruszenia praw ucznia. |
– wymienić funkcje, które pełni szkoła,
– odczytać ze schematu podstawowe informacje dotyczące struktury polskiego szkolnictwa, – przedstawić różne warianty kontynuowania edukacji po ukończeniu szkoły podstawowej; – określić, kto tworzy samorząd szkolny, – wymienić formy organizacji życia szkolnego.
|
– wymienić działania za pomocą, których szkoła realizuje poszczególne funkcje;
– przedstawić wady i zalety wyboru poszczególnych wariantów dalszej edukacji; – zaplanować swoją dalszą edukację pod kątem przyszłej aktywności zawodowej [preferencji zawodowych]; – scharakteryzować poszczególne formy życia szkolnego [organizacja, zadania, formy działania], – rozpoznać przypadki naruszania praw ucznia.
|
– zhierarchizować funkcje szkoły,
– określić, jaki wpływ na rozwój i przyszłość młodego człowieka wywiera szkoła; – wyjaśnić, jakich umiejętności oczekuje współczesny rynek pracy; – wymienić czynniki umożliwiające odniesienie sukcesu edukacyjnego i zawodowego; – ocenić pracę samorządu szkolnego / podejmowane przez niego działania i formy pracy; – ocenić i uzasadnić swoją aktywność [pracę] w ramach samorządu szkolnego. |
– zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] działanie propagujące ideę samorządności uczniowskiej;
– zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] działanie informujący społeczność szkolną, o sposobach dochodzenia swoich praw w szkole. |
4. Ekonomia na co dzień | – odróżnić dochody rodziny od wydatków;
– wymienić podstawowe wydatki i źródła dochodów typowego gospodarstwa domowego; – wymienić podstawowe prawa przysługujące konsumentowi.
|
– wymienić podstawowe zasady konstruowania budżetu domowego;
– wymienić rodzaje źródeł dochodów gospodarstwa domowego; – wymienić podstawowe zasady prawidłowo skonstruowanego budżetu domowego; – podać przykłady łamania praw konsumenta; – wypełnić typowy formularz reklamacyjny. |
– ocenić [uzasadnić ocenę], czy zaprezentowany budżet gospodarstwa domowego jest prawidłowo skonstruowany;
– wymienić przyczyny powstawania deficytu w budżecie domowym; – opisać strukturę typowego budżetu domowego; – napisać reklamację; – wymienić instytucje chroniące prawa konsumenta; – wymienić podstawowe zasady, którymi powinien kierować się świadomy konsument. |
– zaprojektować działania służące ograniczeniu wydatków budżetu domowego;
– wyjaśnić, jak przestrzeganie zasad świadomego konsumenta wpływa na funkcjonowanie gospodarstwa domowego.
|
– na wybranych przykładach ocenić ofertę handlową [przydatność w gospodarstwie domowym, jakość, cena, konkurencyjność]. |
Podsumowanie i test | |||||
1. Czym są prawa człowieka?
|
– podać przykłady praw przysługujących dzieciom;
– podać przykłady praw i wolności człowieka; |
– wymienić główne funkcje praw i wolności człowieka;
– podać, kto i kiedy uchwalił Powszechną Deklarację Praw Człowieka; – podać, kto i kiedy uchwalił Konwencję Praw Dziecka; – podać przykłady łamania praw dziecka; – podać przykłady działań podejmowanych przez UNICEF. |
– wymienić cechy praw i wolności człowieka;
– wyjaśnić, na czym polega szczególne znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka; – wymienić prawa zawarte w Konwencji Praw Dziecka; – rozwinąć skrót UNICEF
|
– przedstawić historię koncepcji praw i wolności człowieka;
– wyjaśnić, znaczenie poszczególnych cech praw i wolności człowieka.
|
– wyjaśnić, w jaki sposób młodzi ludzie mogą włączyć się w działania prowadzone przez UNICEF;
– zaprezentować* wybraną formę aktywności UNICEFU. |
2. Katalog praw człowieka | – wymienić przykłady konstytucyjnych praw i wolności człowieka. | – podać przykłady praw pierwszej, drugiej i trzeciej generacji;
– podać przykłady praw i wolności osobistych, politycznych oraz socjalnych, kulturalnych i ekonomicznych zagwarantowanych w Konstytucji RP; |
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy prawami pierwszej, drugiej i trzeciej generacji;
– rozpoznać przykłady łamania praw i wolności człowieka; – uzasadnić konieczność funkcjonowania systemu ochrony praw i wolności człowieka.
|
– wyjaśnić, jaką rolę w państwie demokratycznym odgrywa system ochrony praw człowieka.
|
– zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] kampanię społeczną propagującą ideę ochrony praw i wolności człowieka. |
3. Ochrona praw człowieka | – podać przykłady łamania praw człowieka we współczesnym świecie;
– wymienić instytucje chroniące prawa człowieka w Polsce.
|
– podać przykłady spraw, z którymi można zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka;
– podać przykłady organizacji międzynarodowych zajmujących się ochroną praw i wolności człowieka; – podać przykłady działań podejmowanych przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż.
|
– przedstawić zagrożenia wynikające z łamania praw i wolności człowieka;
– wymienić przyczyny łamania praw człowieka; – wyszukać w mediach opisy sytuacji, w których łamane są prawa człowieka. |
– porównać poziom przestrzegania praw człowieka w państwach globalnego Południa i globalnej Północy;
– ocenić [uzasadnić] poziom przestrzegania praw człowieka w Polsce. |
– przedstawić i ocenić poziom przestrzegania i ochrony praw i wolności człowieka w wybranym państwie świata;
– zaprezentować* działalność wybranej organizacji międzynarodowej na rzecz ochrony praw i wolności człowieka. |
4. Bezpieczeństwo nieletnich | – podać przykłady zagrożeń wynikających z korzystania z cyberprzestrzeni;
– podać przykłady pozytywnego i negatywnego wykorzystania internetu przez młodych ludzi. |
– określić, kogo w świetle polskiego prawa, nazywamy nieletnim;
– wymienić podstawowe zasady odpowiedzialności prawnej nieletnich; – wymienić korzyści i zagrożenia wynikające z korzystania z interenetu – wskazać formy cyberprzemocy. |
– określić podstawowe zasady bezpiecznego korzystania z internetu;
– przedstawić wady i zalety aktywności na forach społecznościowych. |
– wyjaśnić, jak skutecznie można się chronić przed zagrożeniem cyberprzemocą | – zaplanować [przeprowadzić/ wziąć aktywny udział] działanie na rzecz promowania wśród rówieśników zasad prawidłowego korzystania z internetu. |
5. Służby ochrony prawa | – wymienić przykłady działań policji;
– podać przykłady, innych niż policja, służb porządkowych w Polsce, – podać przykłady działań straży miejskiej. |
– wymienić główne zadania policji;
– wymienić główne prawa przysługujące policjantom; – wymienić prawa przysługujące nieletnim w kontakcie z policjantem; – wymienić rodzaje służ mundurowych w Polsce. – odszukać informacje o prawach przysługujących ofiarom przestępstwa, świadkom i oskarżonym. |
– wymienić zadania poszczególnych służb mundurowych w Polsce;
– wymienić główne prawa przysługujące ofiarom przestępstwa, świadkom i oskarżonym; -uzasadnić konieczność znajomości przysługujących nam praw; – wyjaśnić, gdzie należy szukać pomocy w przypadku występowania przemocy domowej
|
– uzasadnić konieczność reagowania w przypadku występowania przemocy domowej, przemocy rówieśniczej;
-zinterpretować przepisy prawa dotyczące działania służ porządkowych.
|
– zaplanować działanie [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] propagujące konieczność [skuteczne formy] przeciwdziałania przemocy domowej [przemocy w grupie rówieśniczej / przemocy w szkole]. |
Podsumowanie i test | |||||
1. Czym jest samorząd? | – określić, kto tworzy samorząd uczniowski;
– podać przykłady działań samorządu uczniowskiego; – wymienić podstawowe jednostki podziału terytorialnego państwa polskiego; – określić, w której gminie, powiecie i województwie mieszka.
|
– wymienić rodzaje samorządów działających w Polsce;
– podać przykłady samorządów zawodowych; – podać przykłady działań samorządu terytorialnego; – odszukać na mapie województwo, w którym mieszka; – rozpoznać herb miejscowości, w której mieszka; – odszukać informacje na temat osób pełniących najważniejsze funkcje w swojej gminie. |
– wyjaśnić, w jakim celu tworzone są samorządy zawodowe;
– wyjaśnić, w czym przejawia się zasada decentralizacji władzy publicznej w Polsce; – wymienić organy samorządów terytorialnych w Polsce; – określić, jaki charakter ma gmina, w której mieszka; – rozpoznać herb województwa, w którym mieszka; – podać imiona i nazwiska osób pełniących aktualnie najważniejsze funkcje w swojej gminie. |
– uzasadnić konieczność, angażowania się w życie lokalnej społeczności;
– wyjaśnić, jaką rolę w państwie demokratycznym odgrywa samorząd terytorialny; – wyjaśnić, czym się różni gmina wiejska, od gminy miejsko-wiejskiej i miejskiej; – wymienić organy państwa, które mogą ingerować [kontrolować] działania władz samorządowych. |
– zaprezentować* swoją gminę: historię, symbole, tradycje oraz miejsca i osoby, które odegrały szczególną rolę w jej dziejach;
– zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] działanie na rzecz swojej społeczności lokalnej. |
2. Gmina – podstawowa jednostka samorządu | – wymienić organy gminy, w której mieszka;
– podać przykłady spraw załatwianych w urzędzie gminy; – określić, gdzie znajduje się urząd gminy, w której mieszka. |
– wymienić podstawowe zadania gminy;
– odróżnić organy uchwałodawcze od organów wykonawczych gminy; – podać sposób wyłaniania władz gminy; – podać przykłady spraw rozstrzyganych w referendum gminnym.
|
– wymienić podstawowe uprawnienia organów uchwałodawczych i wykonawczych gminy;
– wymienić zasady przeprowadzania wyborów do władz gminy; – podać przykłady zadań własnych i zleconych gminy; – wymienić źródła finasowania gminy; – podać przykłady wpływu mieszkańców na życie gminy; – wyjaśnić pojęcie budżet obywatelski; – wyszukać informacje na temat przedsięwzięć podejmowanych przez młodzieżowe rady gminy, miasta. |
– do poszczególnych rodzajów gminy dopasować odpowiadające im organy;
– zinterpretować przepis prawa dotyczący organizacji referendum gminnego; – wyjaśnić, jaką rolę w budżecie gminy odgrywają środki uzyskiwane z funduszy unijnych; – uzasadnić konieczność angażowania się mieszkańców w rozwiązywanie problemów gminy i działalność organów gminy; – wyjaśnić, w jaki sposób działalność samorządu gminnego przyczynia się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego; – podać przykłady działania młodzieżowej rady gminy. |
– wyszukać informacje na temat realizacji lokalnych inicjatyw mieszkańców finansowanych z budżetów obywatelskich;
– przygotować kampanię wyborczą do młodzieżowej rady gminy; – uczestniczyć w pracach młodzieżowej rady gminy; – zareklamować / promować na forum szkoły ideę młodzieżowej rady gminy; – zaprezentować strukturę budżetu swojej gminy [wykres, tabela, prezentacja multimedialna].
|
3. Powiat i województwo | – wymienić organy powiatu i województwa;
– podać przykłady spraw załatwianych w starostwie powiatowym i urzędzie marszałkowskim; – określić, gdzie znajdują się władze powiatu i województwa, w których mieszka. |
– wymienić podstawowe zadania samorządu powiatowego i wojewódzkiego;
– odróżnić organy uchwałodawcze od organów wykonawczych powiatu i województwa; – podać sposób wyłaniania władz samorządowych powiatu i województwa; – podać przykłady spraw rozstrzyganych w referendum lokalnym.
|
– wymienić podstawowe uprawnienia organów uchwałodawczych i wykonawczych powiatu i województwa;
– zinterpretować przepis prawa dotyczący przeprowadzania wyborów do władz uchwałodawczych powiatu i województwa.
|
– porównać strukturę i sposób powoływania władz samorządowych gminy, powiatu i województwa. | – przedstawić strukturę polityczną sejmiku swojego województwa;
– zaprezentować* swój powiat lub województwo [historię, symbole, tradycje oraz miejsca i osoby, które odegrały szczególną rolę w jej dziejach].
|
4. Obywatele a władza samorządowa | – podać przykłady spraw załatwianych przez urząd gminy, starostwo powiatowe, urząd marszałkowski;
– odszukać stronę internetową własnego urzędu gminy, starostwa powiatowego, urzędu marszałkowskiego . |
– sporządzić wykaz spraw, które można załatwić w gminie za pomocą ePUAP;
– wymienić podstawowe zasady postępowania etycznego w pracy administracji publicznej; – wyjaśnić pojęcie korupcja; – wymienić praw przysługujące obywatelowi w urzędzie; – wypełnić wniosek o wydanie dowodu osobistego. |
– odszukać informacje zamieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej;
– wyjaśnić, jaki rodzaj informacji zamieszcza się w BIP; – rozpoznać przypadki łamania praw obywateli w urzędzie.
|
– wyjaśnić, dlaczego należy przestrzegać zasad etycznego postępowania urzędników administracji;
– wskazać działania, które może podjąć obywatel w przypadku łamania jego praw w urzędzie; – uzasadnić konieczność aktywności obywatelskiej dla prawidłowego funkcjonowania społeczności lokalnej; – zaprezentować strukturę organizacyjną swojego urzędu gminy. |
– zaplanować [przeprowadzić na forum szkoły] kampanię społeczną promującą zasady etycznego postępowania urzędników administracji [przeciwdziałającą zjawisku korupcji; nepotyzmu];
– zorganizować debatę / dyskusję [wziąć aktywny udział w debacie/ dyskusji] na temat przyczyn i skutków zjawiska korupcji i [lub] nepotyzmu w życiu publicznym; – zaprojektować inicjatywę, która może być sfinansowana w ramach budżetu obywatelskiego. |
Podsumowanie i test | |||||
1. Naród i ojczyzna | – podać przykłady polskiego dziedzictwa narodowego;
– podać przykłady więzi łączących polską wspólnotę narodową, – wymienić i rozpoznać polskie symbole narodowe; – nazwać swoją dużą i mała ojczyznę; – rozpoznać Narodowe Święto Niepodległości i Święto Narodowe Trzeciego Maja. |
– wymienić główne czynniki kształtujące polską tożsamość narodową;
– wyjaśnić pojęcie ojczyzna; – opisać polskie symbole narodowe; – wymienić sytuacje, w których używa się polskich symboli narodowych; – wymienić najważniejsze polskie święta narodowe; – przedstawić zasady prawidłowego zachowania w trakcie uroczystości państwowych, świąt narodowych, wobec symboli narodowych.
|
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy wspólnotą narodową i wspólnotą etniczną;
– wyjaśnić, jakie znaczenie dla współczesnego młodego człowieka ma tożsamość narodowa; – przedstawić historię polskich symboli narodowych; – wymienić różne rodzaje tożsamości społecznych.
|
– uzasadnić, że można pogodzić różne tożsamości społeczno-kulturowe – wyjaśnić, w jaki sposób historia kształtowała polską tożsamość narodową,
– do podanych świat narodowych dopasować odpowiadające im wydarzenia historyczne, – przedstawić negatywne i pozytywne aspekty funkcjonowania społeczeństw wieloetnicznych/ narodowych, – wyjaśnić, z czego mogą wynikać trudności w utrzymaniu polskiej tożsamości narodowej. |
– wyjaśnić, jak i dlaczego, jak zmieniały się na przestrzeni dziejów polskie symbole narodowe,
– przedstawić wybrany problem etniczny / narodowy współczesnego świata*, – zaprezentować wybrany element polskiego dziedzictwa narodowego*; – przedstawić czynniki utrudniające i ułatwiające prawidłową komunikację pomiędzy różnymi grupami etnicznymi / narodowymi. |
2. Obywatelstwo i narodowość | – wymienić podstawowe prawa i obowiązki obywatela RP;
– podać przykłady cnót /wartości obywatelskich; – wymienić postaci najwybitniejszych Polaków XX i XXI wieku. |
– odróżnić [rozpoznać na przykładach] pojęcie narodowość od obywatelstwa;
– wymienić więzi łączące obywatela i państwo; – wymienić podstawowe sposoby nabycia obywatelstwa polskiego; – wyjaśnić, na czym polega zasada krwi; – wymienić cechy dobrego obywatela.
|
– rozpoznać różne sposoby nabywania obywatelstwa polskiego;
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy obywatelstwem a narodowością; – wymienić konstytucyjne prawa i obowiązki obywatela RP; – wyjaśnić, jaki wpływ ma państwo na kształtowanie więzi narodowych.
|
– porównać różne sposoby nabywania obywatelstwa polskiego;
– uzasadnić konieczność przestrzegania cnót/wartości obywatelskich we współczesnym państwie demokratycznym; – przedstawić konsekwencję odrzucenia wartości w życiu publicznym. |
– zaprezentować* wzorzec obywatela polskiego; wybór postaci uzasadnić, odwołując się do jego cnót, postaw, działań, osiągnięć. |
3. Czym jest patriotyzm? | – podać przykłady postaw patriotycznych i działań na rzecz dobra Ojczyzny;
– podać przykłady postaw patriotycznych wśród współczesnej młodzieży. |
– wyjaśnić pojęcie patriotyzm;
– wymienić przejawy patriotyzmu lokalnego i gospodarczego.
|
– uzasadnić potrzebę patriotyzmu we współczesnym świecie;
– porównać postawy patriotyczne dawniej i dzisiaj.
|
– wskazać zalety i wady postaw określanych jako patriotyzm gospodarczy;
– wskazać zalety i wady postaw uznawanych współcześnie za przejawy patriotyzmu, np. kibicowanie na zawodach sportowych.
|
– podjąć na forum szkoły lub środowiska lokalnego działania służące propagowaniu postaw patriotycznych [zaplanować, aktywnie uczestniczyć];
– podjąć działania sprzyjające rozwojowi lokalnej społeczności [zaplanować, aktywnie uczestniczyć]. |
4. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce | – podać przykłady mniejszości etnicznych i narodowych we współczesnej Polsce;
– wymienić podstawowe grupy cudzoziemców przebywających w Polsce.
|
– wymienić podstawowe prawa przysługujące mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce,
– wyjaśnić pojęcie Polonia, – odczytać z mapy, gdzie znajdują się największe skupiska mniejszości etnicznych i narodowych w Polsce; – odczytać z mapy, gdzie współcześnie znajdują się największe skupiska Polonii. |
– wymienić zamieszkujące Polskę mniejszości narodowe i etniczne, oraz grupę posługującą się językiem regionalnym;
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy mniejszościami narodowymi i etnicznymi w Polsce a cudzoziemcami; – wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy pojęciami: imigranci i uchodźcy; – wymienić podstawowe prawa przysługujące uchodźcom w Polsce; – wymienić związki łączące Polonię z Polską.
|
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy mniejszością narodową a mniejszością etniczną;
– wymienić kryteria, które decydują w Polsce o uznaniu danej społeczności za mniejszość narodową lub etniczną; – wymienić główne czynniki, które zadecydowały o powstaniu Polonii; – uzasadnić konieczność szczególnej ochrony prawnej mniejszości narodowych i etnicznych. |
– zaprezentować* historię, kulturę, formy organizacji wybranej mniejszości narodowej lub etnicznej w Polsce |
5. Tolerancja i przejawy ksenofobii | – podać przykłady / rozpoznać przejawy ksenofobii, w tym rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu;
– rozpoznać postawy tolerancyjne i braku tolerancji. |
– wyjaśnić pojęcia: ksenofobia, rasizm, szowinizm;
– wyjaśnić pojęcie tolerancja; – odróżnić postawę tolerancyjną od postawy bezkrytycznej akceptacji; – podać przykłady stereotypów.
|
– wyjaśnić pojęcie stereotyp;
– wymienić cechy stereotypu; – wyjaśnić, w jaki sposób można przeciwstawiać się przejawom ksenofobii, w tym szowinizmowi i antysemityzmowi. – porównać postawę patriotyczną i nacjonalistyczną; – uzasadnić słuszność postawy tolerancyjnej. |
– uzasadnić potrzebę przeciwstawiania się przejawom ksenofobii, w tym szowinizmowi i antysemityzmowi;
– przedstawić społeczne konsekwencje stereotypizacji.
|
– podjąć na forum szkoły lub środowiska lokalnego działania sprzyjające kształtowaniu
postawy otwartości, akceptacji i tolerancji wobec odmienności etnicznych, religijnych i kulturowych.
|
Podsumowanie i test | |||||
1. Państwo i demokracja | – podać przykłady działań władzy państwowej;
– wymienić podstawowe cechy państwa; – wymienić nazwy współczesnych reżimów politycznych [demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm]. |
– wyjaśnić, co to znaczy, że państwo jest suwerenne;
– wymienić podstawowe funkcje państwa; – podać przykłady realizacji zasady przedstawicielstwa; – wymienić podstawowe cechy państwa demokratycznego.
|
– – wymienić podstawowe formy demokracji bezpośredniej;
– wyjaśnić, czym się różni demokracja bezpośrednia od pośredniej; – wymienić korzyści, jakie daje obywatelom ustrój demokratyczny; – wymienić podstawowe cechy autorytaryzmu i totalitaryzmu; – dopasować działania władzy państwowej do poszczególnych funkcji państwa; – wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy monarchią a republiką. |
– wskazać wady i zalety demokracji bezpośredniej i pośredniej;
– wskazać na mapie Europy monarchie i republiki; – podać przykłady współczesnych państwa autorytarnych; – podać przykłady współczesnych i historycznych państw totalitarnych.
|
– zaprezentować* sytuację człowieka w państwie totalitarnym
– porównać pozycję obywatela w państwie demokratycznym oraz państwie autorytarnym i totalitarnym. |
2. Polska państwem demokratycznym | – wymienić główne rodzaje władzy państwowej;
– wymienić organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce; – podać nazwę ustawy zasadniczej. |
– wymienić podstawowe zasady ustroju Polski;
– wyjaśnić, na czym polega zasady: konstytucjonalizmu, przedstawicielstwa i trójpodziału władzy; – wymienić źródła powszechnie obowiązującego prawa w Polsce; – wymienić szczególne cechy konstytucji.
|
– wymienić rozdziały Konstytucji RP;
– wyjaśnić, czym zajmuje się Trybunał Konstytucyjny; – wyjaśnić, czym jest preambuła; – wyjaśnić, na czym polegają zasady: pluralizmu politycznego, republikańskiej formy rządu, państwa prawa; – wymienić wartości, do których odwołuje się preambuła Konstytucji; – odszukać w Konstytucji RP przepisy dotyczące wskazanych kwestii; – wyjaśnić, czego dotyczyły referenda ogólnokrajowe przeprowadzone po 1989 roku.
|
– wyjaśnić, jakich spraw może dotyczyć referendum ogólnokrajowe;
– dokonać interpretacji przepisu Konstytucji RP dotyczącego referendum ogólnokrajowego; – przedstawić główne zasady nowelizacji Konstytucji RP.
|
– wyjaśnić, dlaczego zasady konstytucjonalizmu, przedstawicielstwa, trójpodziału władzy, pluralizmu politycznego, państwa prawa są fundamentem ustroju demokratycznego;
– wskazać wady i zalety republikańskiej formy rządów; – przedstawić historię polskiego konstytucjonalizmu. |
3. Sejm i Senat RP | – wymienić organy władzy ustawodawczej;
– wymienić główną funkcję Sejmu i Senatu; – określić, z kogo składa się Sejm i Senat; – podać zasadę zgodnie, z którą formowany jest Sejm i Senat; – podać przykład partii politycznej działającej w Polsce.
|
– określić, z ilu posłów składa się Sejm, a z ilu Senat;
– wymienić najważniejsze kompetencje Sejmu i Senatu; – wyjaśnić, na czym polega zasada przedstawicielstwa; – wyjaśnić, w jaki sposób podejmowane są decyzje w Sejmie i Senacie; – wymieć zasady, według, których odbywają się wybory do Sejmu i Senatu; – wymienić partie polityczne, których przedstawiciele zasiadają w Sejmie bieżącej kadencji.
|
– określić, z kogo składa się Zgromadzenie Narodowe;
– podać przykład sytuacji, w której Sejm i Senat obradują jako Zgromadzenie Narodowe; – wyjaśnić zasady, według, których odbywają się wybory do Sejmu i Senatu; – wyjaśnić pojęcie immunitet; – wymienić główne etapy procesu ustawodawczego; – wyjaśnić, co jest głównym celem działalności partii politycznej.
|
– porównać zasady wyborów do Sejmu i Senatu;
– porównać rolę Sejmu i Senatu w procesie ustawodawczym; – wyjaśnić, jaką rolę w procesie ustawodawczym posiada Prezydent RP; – wyjaśnić pojęcia: mandat, komisje sejmowe, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, – wyjaśnić, jakie znaczenie w państwie demokratycznym ma aktywność wyborcza obywateli; – wskazać skutki, jakie niesie dla państwa i społeczeństwa niska frekwencja wyborcza.
|
– zaprezentować* wybraną polską partię polityczną [struktura organizacyjna, program, działalność, wartości]. |
4. Prezydent i Rada Ministrów | – wymienić organy władzy wykonawczej w Polsce;
– podać imię i nazwisko urzędującej głowy państwa oraz Prezesa Rady Ministrów; – określić sposób powoływania Prezydenta RP; – podać przykład uprawnienia Prezydenta RP. |
– przedstawić główne zasady wyboru Prezydenta RP;
– wymienić podstawowe kompetencje Prezydenta RP; – wymienić podstawowe kompetencje Rady Ministrów. |
– uporządkować kompetencje Prezydenta RP [polityka wewnętrzna, polityka zagraniczna];
– omówić główne zasady procedury tworzenia rządu; – przedstawić podstawowe fakty dotyczące życiorysu politycznego urzędującej głowy państwa oraz Prezesa Rady Ministrów. |
– wyjaśnić, na czym polega kontrola polityczna Sejmu nad Radą Ministrów;
– wyjaśnić na czym polega zasada kontrasygnaty; – przedstawić główne zadania wskazanych ministerstw; – wymienić Prezydentów RP po 1989 r.
|
– zaprezentować* zadania i zakres działań wybranego ministerstwa;
– na podstawie zgromadzonych informacji, wyjaśnić, w jaki sposób działania wskazanych ministerstw wpływają na życie przeciętnej polskiej rodziny. |
5. Sądy i trybunały | – podać przykłady spraw, z którymi człowiek może zwrócić się do sądu;
– wymienić rodzaje sądów w Polsce.
|
– wymienić główne zasady postępowania sądowego;
– wymienić nazwy trybunałów działających w Polsce; – określić główne zadanie Trybunału Konstytucyjnego; – wyjaśnić, czym zajmują się sądy administracyjne. |
– rozpoznać główne zasady postępowania sądowego,
– wyjaśnić, na czym polega zasada niezależności sądów; – wyjaśnić, na czym polega zasada niezawisłości sędziów; – wyjaśnić, jaką rolę pełnią sędziowie w procesie sądowym; – wymienić strony postępowania sądowego [postepowanie karne i cywilne]. |
– wymienić zasady gwarantujące niezawisłość sędziów,
– wyjaśnić, znaczenie zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego; – wyjaśnić, w jaki sposób realizowana jest zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego, – wyjaśnić rolę Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu dla ochrony zasady państwa prawa. |
– omówić strukturę i hierarchię sądów w Polsce;
– zaprezentować strukturę organizacyjną sądu rejonowego; – zająć stanowisko w sprawie roli ławników w procesie sądowym [zbudować argumenty i kontrargumenty]. |
6. Organizacje pozarządowe | – podać przykłady organizacji pozarządowych;
– podać przykłady działań wolontariuszy.
|
– podać przykłady realizacji prawa do swobodnego zrzeszania się;
– odszukać przykłady stowarzyszeń i fundacji działających w swoim środowisku lokalnym; – podać przykłady działań podejmowanych przez związki zawodowe; – wymienić cechy wolontariatu. |
– wyjaśnić pojęcia: fundacja i stowarzyszenie;
– wyjaśnić, jak rolę pełnią związki zawodowe; – uzasadnić konieczność angażowania się w działania organizacji pozarządowych; – przedstawić korzyści wynikające z pracy w wolontariacie; – wymienić główne organizacje młodzieżowe działające w Polsce. |
– wyjaśnić, jaką rolę w państwie demokratycznym odgrywa zasada swobodnego zrzeszania się;
– wyjaśnić różnicę pomiędzy fundacją a stowarzyszeniem; – wyjaśnić, czym jest organizacja pożytku publicznego i w jaki sposób można wspomóc jej działalność. |
– aktywnie uczestniczyć w działaniach na rzecz wspierania innych ludzi, rozwoju środowiska lokalnego [aktywność w organizacjach pozarządowych, praca w wolontariacie];
– zaprezentować* wybraną organizację pozarządową [misja, wartości, cele, formy działania, struktura organizacyjna, znaczenie dla środowiska]; – przedstawić historię NSZZ ”Solidarność”; – zaplanować działalność i strukturę organizacyjną dowolnego stowarzyszenia. |
7. Media i opinia publiczna | – podać przykłady środków masowego przekazu;
– podać przykłady pracy dziennikarzy; – odszukać w środkach masowego przekazu przykłady reklam. |
– podać główne cechy środków masowego przekazu;
– podać główne cechy opinii publicznej; – wymienić główne funkcje mediów; – podać przykłady mediów społecznościowych; – odczytać, zilustrowane w prostej formie, wyniki wskazanego sondażu opinii publicznej; – wymienić główne funkcje reklamy.
|
– odczytać cel wskazanej kampanii społecznej;
– wskazać pozytywne i negatywne aspekty funkcjonowania mediów społecznościowych; – wymienić główne zasady etyki dziennikarskiej; – odszukać w tekście publicystycznym fakty i opinie; – wymienić podstawowe sposoby perswazji / manipulacji stosowane w mediach. |
– dostrzec środki perswazji / manipulacji zastosowane we wskazanej reklamie;
– wyjaśnić, jaką rolę pełni opinia publiczna [sondaże opinii publicznej] w państwie demokratycznym; – uzasadnić konieczność przestrzegania zasad etyki dziennikarskiej; – odszukać przykłady łamania etyki dziennikarskiej; – uzasadnić konieczność oddzielania faktów od opinii. |
– wyjaśnić, w jaki sposób należy strzec się przed manipulacją stosowaną w reklamach;
– dokonać krytycznej analizy wybranej reklamy; – zaplanować [przeprowadzić / wziąć aktywny udział] kampanię reklamową [kampanię społeczną]. |
Podsumowanie i test |
|||||
1. Organizacje międzynarodowe | – rozwinąć skrót ONZ;
– rozwinąć skrót NATO; – podać przykłady działań podejmowanych przez ONZ; – podać przykłady działań podejmowanych przez NATO. |
– wymienić, główne cele i zadania ONZ;
– wymienić główne cele i zadania NATO; – rozpoznać przejawy realizacji przez państwo polityki zagranicznej; – wymienić główne organy ONZ. |
– wyjaśnić, jaką rolę pełnią ambasadorzy i konsulowie;
– wyjaśnić, jakie są główne cele polityki zagranicznej państwa; – określić, kiedy powstało ONZ i kiedy powstało NATO; – wyjaśnić, czym zajmuje się Rada Bezpieczeństwa ONZ; -wyjaśnić pojęcie misja pokojowa ONZ, – wymienić przykłady aktywności Polski w ONZ i NATO.
|
– wyjaśnić, czym różni się ONZ od innych organizacji międzynarodowych;
– wyjaśnić, jaka rolę odgrywa NATO w polityce obronnej państwa polskiego; – wymienić nazwy, innych niż ONZ i NATO, organizacji międzynarodowych, do których należy Polska. |
– zaprezentować* wybraną misję pokojową ONZ, w której brały udział/biorą wojska polskie [cele, zadania, historia misji, charakterystyka konfliktu, udział wojsk polskich, geografia polityczna],
– wskazać na mapie państwa członkowskie NATO. |
2. Unia Europejska | – wymienić rok, w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej;
– wymienić państwa sąsiadujące z Polską, które należą do Unii Europejskiej.
|
– określić, kiedy i gdzie podpisano traktat o powstaniu Unii Europejskiej;
– wymienić imiona i nazwiska Ojców założycieli zjednoczonej Europy; – wymienić główne przyczyny integracji europejskiej, – wymienić główne zasady funkcjonowania Unii Europejskiej; .
|
– wymienić główne etapy integracji europejskiej;
– wskazać na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej; – odszukać informacje o życiorysie politycznym Ojców założycieli zjednoczonej Europy; – wyjaśnić główne zasady funkcjonowania Unii Europejskiej; – podać nazwy głównych organów Unii Europejskiej; – wymienić imiona i nazwiska Polaków pełniących ważne funkcje w instytucjach /organach Unii Europejskiej. |
– podać podstawowe kompetencje głównych organów Unii Europejskiej,
– przedstawić wady i zalety procesu integracji europejskiej, – zaprezentować sylwetki polityczne Polaków pełniących ważne funkcje w instytucjach /organach Unii Europejskiej. |
– zaprezentować* wybrane problemy [osiągnięcia] Unii Europejskiej;
– zaprezentować* wybrane państwa członkowskie Unii Europejskiej [historia, kultura, demografia, ekonomia, itp.] – zaplanować [zorganizować / aktywnie uczestniczyć] Dzień Europy w szkole. |
3. Polska w Unii Europejskiej | – podać przykłady praw/korzyści, które nabyli obywatele polscy po wejściu Polski do Unii Europejskiej,
– podać rok, w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. |
– wyjaśnić, w jaki sposób nabywa się obywatelstwo Unii Europejskiej,
– wymienić prawa wynikające z obywatelstwa Unii Europejskiej, – wymienić nazwy funduszy unijnych, z których korzysta Polska.
|
– podać informacje dotyczące głównych etapów integracji Polski z Unią Europejską [referendum ratyfikacyjne];
– podać przykłady wykorzystania funduszy unijnych; – wyjaśnić, na czym polega Europejski Rynek Wewnętrzny.
|
– ocenić proces integracji Polski z Unią Europejską – przedstawić korzyści i zagrożenia;
– wyjaśnić, na jakich zasadach funkcjonuje Strefa Schengen; – przedstawić korzyści wynikające z przynależności Polski do Strefy Schengen. |
– zaprezentować* inwestycje gminne, finansowane ze środków unijnych;
– zaprezentować* wybraną inicjatywę unijną dotyczącą młodzieży.
|
4. Problemy współczesnego świata | – wymienić przykłady ilustrujące proces globalizacji;
– podać przykłady pomocy humanitarnej. |
– wskazać, na podstawie mapy, państwa globalnej Północy i globalnego Południa;
– wyjaśnić, na czym polega różnica pomiędzy państwami globalnej Północy i globalnego Południa; – podać przykłady globalizacji ekonomicznej i kulturowej współczesnego świata. |
– podać przykłady ilustrujące dysproporcję rozwojową pomiędzy państwami globalnego Południa i globalnej Północy;
– podać przykłady zależności pomiędzy państwami globalnej Północy i globalnego Południa; – uzasadnić konieczność udzielania pomocy humanitarnej. |
– podać przyczyny dysproporcji rozwojowych współczesnego świata;
– wymienić korzyści i zagrożenia wynikające z procesu globalizacji; – wyjaśnić, dlaczego pomoc dla państw biednego Południa jest często nieskuteczna; – wyjaśnić pojęcia Grupa G7. |
– zaprezentować* działania wybranej organizacji pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy humanitarnej;
– zorganizować debatę / dyskusję [wziąć aktywny udział w debacie / dyskusji] dotyczącą sposobów udzielania efektywnej pomocy społecznościom globalnego Południa; – zaprezentować* problemy wybranego państwa globalnego Południa. |
5. Konflikty zbrojne na świecie | – podać przykłady działań terrorystycznych;
– podać przykłady konfliktów międzynarodowych. |
– podać przykłady organizacji międzynarodowych zajmujących się rozwiązywaniem konfliktów i walką z terroryzmem;
– wymienić skutki długotrwałych konfliktów międzynarodowych. |
– na wybranych przykładach przedstawić przyczyny współczesnych konfliktów międzynarodowych;
– wymienić skutki rozwoju terroryzmu we współczesnym świecie; – wymienić cechy ludobójstwa.
|
– przedstawić różne rodzaje terroryzmu;
– wyjaśnić, dlaczego walka z terroryzmem jest trudna i często nieskuteczna. |
– zaprezentować* wybrany konflikt międzynarodowy [lokalizacja konfliktu na mapie, strony konfliktu, przyczyny i formy konfliktu, sposoby rozwiązania sporu]. |
Podsumowanie i test |